दीर्घ सन्धि की परिभाषा व उदाहरण Dirgh sandhi in sanskrit

दीर्घ सन्धि की परिभाषा व उदाहरण Dirgh sandhi in sanskrit

 

दीर्घ संधि की परिभाषा:- दीर्घ स्वर – अ आ इ ई उ ऊ और ऋ के बाद ह्रस्व अथवा दीर्घ स्वर – अ आ इ ई उ ऊ ओर ऋ स्वर आ जाए तो दोनों मिलकर दीर्घ आ ई ऊ और ऋ हो जाते है। इस मिलने से बनने वाली संधि ”दीर्घ स्वर संधि” कहलाती है।

दीर्घ स्वर संधि के कुल 12 नियम है

(1) अ + आ = आ

(2) आ + अ = आ

(3) अ + अ = आ

(4) आ + आ = आ

(5) इ + इ = ई

(6) ई + इ = ई

(7) ई + ई = ई

(8) इ + ई = ई

(9) उ + उ = ऊ

(10) ऊ + उ = ऊ

(11) उ + ऊ = ऊ

(12) ऊ + ऊ = ऊ

dirgha sandhi kise kahate hain

dirgha sandhi ke udaharan

Dirgha sandhi में (अ + अ = आ ) के उदाहरण :-

मत + अनुसार मतानुसार

वेद + अंत वेदांत

परम + अर्थ परमार्थ

धर्म + अधर्म धर्माधर्म

सत्य + अर्थ सत्यार्थ

अन्न + अभाव अन्नाभाव

धर्म + अर्थ धर्मार्थ

स्व + अर्थी स्वार्थी

शास्त्र + अस्त्र = शास्त्रास्त्र

वेद + अंत = वेदान्त

गव + अक्ष = गवाक्ष

सुषुप्त + अवस्था = सुषुप्तावस्था

अभय + अरण्य = अभयारण्य

शिव + अयन = शिवायन

स्व + अभिमान = स्वाभिमान

अन्य + अन्य = अन्यान्य

धर्म + अर्थ = धर्मार्थ

मत + अनुसार मतानुसार

देव + अर्चन देवार्चन

अंध + अनुगामी = अंधानुगामी

स्व + अनुभूत = स्वानुभूत

राम + अवतार = रामावतार

शास्त्र + अर्थ = शास्त्रार्थ

शरण + अर्थी = शरणार्थी

ऊह + अपोह = ऊहापोह

मुख + अपेक्षी = मुखापेक्षी

अर + अवली = अरावली

विकल + अंग = विकलांग

न्यून + अधिक = न्यूनाधिक

काम + अयनी = कामायनी

मुर + अरि = मुरारि

स + अवधान = सावधान

नयन + अंबु = नयनांबु

मध्य + अह्न = मध्याह्न

अक्ष + अंश = अक्षांश

शोक + अन्वित = शोकान्वित

विचार + अधीन = विचाराधीन

अधिक + अधिक = अधिकाधिक

हिम + अंशु = हिमांशु

प्राप्त + अंक = प्राप्तांक

आत्म + अवलोकन = आत्मावलोकन

पद + अवनत = पदावनत

शत + अंश = शतांश

दाव + अनल = दावानल

काम + अग्नि = कामाग्नि

उत्तम + अंग = उत्तमांग

दाव + अग्नि = दावाग्नि

देह + अंत = देहान्त

अपर + अहन् = अपराह्न

परम + अर्थ = परमार्थ

स्व + अधीन = स्वाधीन

देव + अर्चन = देवार्चन

मत + अनुसार = मतानुसार

भाव + अर्थ = भावार्थ

कर्म + अर्थ = कर्मार्थ

युग + अंत = युगांत

पद + अर्थ = पदार्थ

अर्ध + अंश = अर्धांश

स + अवयव = सावयव

मत + अंतर = मतांतर

सत्य + अर्थी = सत्यार्थी

देश + अटन = देशाटन

शश + अंक = शशांक

हिम + अद्रि = हिमाद्रि

नव + अंकुर = नवांकुर

जन्म + अन्तर = जन्मान्तर

उत्तर + अर्द्ध = उत्तरार्द्ध

अस्त + अचल = अस्ताचल

नयन + अभिराम = नयनाभिराम

मध्य + अवधि = मध्यावधि

पूर्व + अर्द्ध = पूर्वार्द्ध

रस + अनुभूति = रसानुभूति

जठर + अग्नि = जठराग्नि

दीप + अवली = दीपावली

छिद्र + अन्वेषी = छिद्रान्वेषी

पूर्ण + अंक = पूर्णांक

दीप + अंजलि = दीपांजलि

पुण्डरीक + अक्ष = पुण्डरीकाक्ष

deergha sandhi examples in hindi

Dirgha sandhi में (अ + आ = आ) के उदाहरण :-

शिव + आलय शिवालय

नव + आगत नवागत

सत्य + आग्रह सत्याग्रह

धर्म + आत्मा धर्मात्मा

परम + आनंद परमानंद

शाक + आहारी = शाकाहारी

फल + आहार = फलाहार

गज + आनन गजानन

देव + आलय देवालय

देव + आगमन देवागमन

रत्न + आकर रत्नाकर

न्याय + आलय = न्यायालय

परम + आत्मा = परमात्मा

पुस्तक + आलय = पुस्तकालय

सत्य + आनंद = सत्यानन्द

नित्य + आनंद = नित्यानंद

कुश + आसन = कुशासन

हिम + आलय हिमालय

दीप + आधार = दीपाधार

विजय + आकांक्षी = विजयाकांक्षी

विशाल + आकाय = विशालाकाय

धर्म + आत्मा = धर्मात्मा

रत्न + आकर = रत्नाकर

परम + आनंद = परमानंद

परम + आवश्यक = परमावश्यक

स + आनंद = सानंद

राम + आश्रय = रामाश्रय

राम + आज्ञा = रामाज्ञा

शिव + आलय = शिवालय

सचिव + आलय = सचिवालय

उच्च + आशय = उच्चाशय

देव + आलय = देवालय

छात्र + आलय = छात्रालय

भोजन + आलय = भोजनालय

देव + आगमन = देवागमन

शस्त्र + आगार = शस्त्रागार

स्नेह + आकांक्षी = स्नेहाकांक्षी

विस्मय + आदि = विस्मयादि

सह + आयक = सहायक

पंच + आयत = पंचायत

मयूर + आकृति = मयूराकृति

जन + आकीर्ण = जनाकीर्ण

विरह + आकुल = विरहाकुल

विवाद + आस्पद = विवादास्पद

भय + आक्रान्त = भयाक्रांत

सौभाग्य + आकांक्षिणी = सौभाग्याकांक्षिणी

हास्य + आस्पद = हास्यास्पद

कुसुम + आकर = कुसुमाकर

पघ + आत्मक = पघात्मक

पुण्य + आत्मा = पुण्यात्मा

वज्र + आघात = वज्राघात

अरण्य + आच्छादित = अरण्याच्छादित

चरण + आयुध = चरणायुध

गमन + आगमन = गमनागमन

मेघ + आलय = मेघालय

कृप + आचार्य = कृपाचार्य

दूत + आवास = दूतावास

द्रोण + आचार्य = द्रोणाचार्य

पत्र + आचार = पत्राचार

तुषार + आवृत = तुषारावृत

नख + आयुध = नखायुध

पद्म + आकर = पद्माकर

पघ + आत्मक = पघात्मक

द्राक्षा + अवलेह = द्राक्षावलेह

रेखा + अंश = रेखांश

आज्ञा + अनुपालन = आज्ञानुपालन

रेखा + अंकित = रेखांकित

सीमा + अंकित = सीमांकित

परा + अस्त = परास्त

मुक्त्ता + अवली = मुक्त्तावली

dirgh sandhi examples in hindi

Dirgha sandhi में ( आ + अ = आ ) के उदाहरण :-

सीमा + अंत सीमांत

द्राक्षा + अरिष्ट = द्राक्षारिष्ट

विघा + अभ्यास = विघाभ्यास

विघा + अनुराग = विघानुराग

करुणा + अवतार = करुणावतार

आज्ञा + अनुसार = आज्ञानुसार

पुरा + अवशेष = पुरावशेष

रचना + अवली = रचनावली

ब्रह्मा + अंड = ब्रह्माण्ड

रेखा + अंकित रेखांकित

सेवा + अर्थ सेवार्थ

शिक्षा + अर्थी शिक्षार्थी

विद्या + अर्थी विद्यार्थी

रेखा + अंश रेखांश

परीक्षा + अर्थी परीक्षार्थी

दिशा + अंतर दिशांतर

यथा + अर्थ यथार्थ

दीक्षा + अंत दीक्षांत

विघा + अग्र =विघाग्र

द्वारिका + अधीश = द्वारिकाधीश

सेवा + अर्थ = सेवार्थ

सत्ता + अंतरण = सत्तांतरण

कविता + अवली = कवितावली

करुणा + अमृत = करुणामृत

मालविका + अग्निमित्र = मालविकाग्निमित्र

दन्त + अवली = दन्तावली

आत्मा + अवलम्बन = आत्मावलम्बन

प्रजा + अर्थ = प्रजार्थ

भाषा + अंतर = भाषांतर

सुधा + अंशु = सुधांशु

दिशा + अंतर = दिशांतर

विघा + अभ्यास = विघाभ्यास

यथा + अर्थ = यथार्थ

dirgh sandhi ke 10 udaharan

Dirgha sandhi में ( आ + आ = आ) के उदाहरण :-

दया + आनंद दयानन्द

वार्ता + आलाप = वार्तालाप

कृपा + आकांक्षी = कृपाकांक्षी

प्रेक्षा + आगार = प्रेक्षागार

कारा + आवास = कारावास

मिथ्या + आचार = मिथ्याचार

चिकित्सा + आलय = चिकित्सालय

चिंता + आतुर = चिंतातुर

भाषा + आबद्ध = भाषाबद्ध

प्रतीक्षा + आलय = प्रतीक्षालय

श्रद्धा + आनद श्रद्धानन्द

दया + आनंद दयानन्द

विद्या + आलय विद्यालय

वार्ता + आलाप वार्तालाप

कारा + आवास कारावास

महा + आनंद महानंद

महा + आत्मा महात्मा

तथा + आगत = तथागत

जरा + आयु = जरायु

गदा + आघात = गदाघात

श्रद्धा + आनंद = श्रद्धानंद

महा + आनंद = महानंद

कारा + आगार = कारागार

श्रद्धा + आलु = श्रद्धालु

शंका + आलु = शंकालु

deergh sandhi ke udaharan

Dirgha sandhi में ( इ + इ = ई ) के उदाहरण :-

रवि + इंद्र रवींद्र

अभि + इष्ट अभीष्ट

मुनि + इंद्र मुनींद्र

कवि + इंद्र कवीन्द्र

अति + इव अतीव

प्राप्ति + इच्छा = प्राप्तीच्छा

योगिन् + इन्द्र = योगीन्द्र

शशि + इन्द्र = शशीन्द्र

प्रति + इत = प्रतीत

अधि + इन = अधीन

मणि + इन्द्र = मणीन्द्र

अति + इत = अतीत

कवि + इच्छा = कवीच्छा

हरि + इच्छा = हरीच्छा

प्रति + इति = प्रतीति

मुनि + इन्द्र = मुनीन्द्र

गिरि + इन्द्र = गिरीन्द्र

अति + इव = अतीव

यति + इन्द्र = यतीन्द्र

कपि + इंद्र कपींद्र

मुनि + इंद्र मुनीन्द्र

Dirgha sandhiमें ( इ + ई = ई ) के उदाहरण :-

अधि + ईक्षक = अधीक्षक

वि + ईक्षण = वीक्षण

परि + ईक्षक = परीक्षक

वि + ईक्षक = वीक्षक

हरि + ईश हरीश

हरि + ईश = हरीश

कपि + ईश = कपीश

गिरि + ईश गिरीश

मुनि + ईश्वर मुनीश्वर

परि + ईक्षा परीक्षा

रवि + ईश = रवीश

प्रति + ईक्षा = प्रतीक्षा

कवि + ईश्वर = कवीश्वर

रति + ईश = रतीश

अति + ईला = अतीला

अधि + ईक्षण = अधीक्षण

वारि + ईश = वारीश

कपि + ईश्वर = कपीश्वर

अधि + ईश = अधीश

अधि + ईश्वर = अधीश्वर

परि + ईक्षा = परीक्षा

Dirgha sandhi में ( ई + इ = ई ) के उदाहरण :-

शची + इंद्र शचींद्र

मही + इंद्र महींद्र

नदी + इन्द्र = नदीन्द्र

यती + इन्द्र = यतीन्द्र

सती + इला = सतीला

लक्ष्मी + इच्छा लक्ष्मीच्छा

पत्नी + इच्छा पत्नीच्छा

नारी + इंदु नारीन्दु

गिरि + इंद्र गिरीन्द्र

योगी + इंद्र योगीन्द्र

सुधी + इन्द्र = सुधीन्द्र

हिंदी + इतर = हिंदीतर

स्त्री + इतर = स्त्रीतर

नारी + इच्छा = नारीच्छा

Dirgha sandhi में ( ई + ई = ई ) के उदाहरण :-

नदी + ईश नदीश

मही + ईश्वर = महीश्वर

रजनी + ईश = रजनीश

मही + ईश = महीश

सती + ईश = सतीश

जानकी + ईश = जानकीश

पृथ्वी + ईश = पृथ्वीश

सती + ईश सतीश

नारी + ईश्वर नारीश्वर

लक्ष्मी + ईश लक्ष्मीश

भारती + ईश्वर = भारतीश्वर

लक्ष्मी + ईश = लक्ष्मीश

योगी + ईश्वर योगीश्वर

नारी + ईश्वर नारीश्वर

रजनी + ईश रजनीश

जानकी + ईश जानकीश

Dirgha sandhi में (उ + उ = ऊ) के उदाहरण :-

गुरु + उपदेश गुरूपदेश

लघु + उत्तर लघूत्तर

सु + उक्ति सूक्ति

अनु + उदित अनूदित

विधु + उदय विधूदय

भानु + उदय भानूदय

Dirgha sandhi में ( उ + ऊ = ऊ) के उदाहरण :-

साधु + ऊर्जा साधूर्जा

मधु + ऊष्मा माधूष्मा

सिंधु + ऊर्मि सिंधूर्मि

अम्बु + ऊर्मि अम्बूर्मी

मधु + ऊष्मा माधूष्मा

सिंधु + ऊर्मि सिंधूर्मि

साधु + ऊर्जा साधूर्जा

लघु + ऊर्मि लघूर्मि

धातु + ऊष्मा धातूष्मा

Dirgha sandhi में ( ऊ + उ = ऊ) के उदाहरण :-

वधू + उपकार वधूपकार

सरयू + उल्लास सरयूल्लास

भू + उत्सर्ग भूत्सर्ग

भू + उद्धार भूद्धार

वधू + उत्सव वधूत्सव

Dirgha sandhi में ( ऊ + ऊ = ऊ) के उदाहरण :-

भू + उर्ध्व भूर्ध्व

सरयू + ऊर्मि सरयूर्मि

वधू + ऊर्मि वधू्र्मि

भू + ऊर्जा भूर्जा

भू + ऊष्मा भूष्मा

स्वर संधि दीर्घ संधि गुण संधि
वृद्धि संधि यण संधि अयादि संधि

 

Tag title

dirgha sandhi kise kahate hain

dirgh sandhi kise kahate hain

dirgha sandhi kise kahate hain udaharan sahit

dirgha sandhi kise kahate hain udaharan sahit samjhaie

dirgh sandhi kise kahate hain hindi mein

dirgh sandhi kise kahate hain in hindi
dirgh sandhi kise kahte hai
dirgha sandhi kise kahate hain udaharan
dirgha sandhi kise kahate hain sanskrit mein
dirgha sandhi kise kahate hain pdf

Leave a Comment